Kunstgeschiedenis: voorbij de horizon

Docenten: Emmelie de Mol van Otterloo en Michiel Kersten
Start donderdag 1 oktober 2020 09.30 – 11.30 uur

 ‘Voorbij de horizon’       Fascinatie voor ‘vreemde’ culturen in de westerse kunst
In deze reeks van acht lezingen treden wij in de voetsporen van de mensen – handelaren, diplomaten, soldaten, kunstenaars en vele anderen – uit West-Europa, die in periode 1500-1900 naar de Levant, Azië of Afrika reisden. Reeds in de Middeleeuwen werden er reizen naar het Verre Oosten ondernomen. De fameuze tocht van Marco Polo is daar een voorbeeld van. Verschillende motieven speelden een rol: religieuze, politieke en economische motieven maar ook – gestimuleerd door het humanisme – de behoefte om kennis te vergaren over de wereld.

Fascinatie voor het ‘andere’
‘De confrontatie met andere culturen had invloed op de West-Europese kunst, kunstnijverheid en mode. Westerlingen waren gefascineerd door de kwaliteit en schoonheid van oosterse voorwerpen. Er ontstond een levendige handel in gebruiksvoorwerpen en stoffen, die werden verzameld en zelfs nagebootst. Oosterse meubelstukken en serviesgoed kregen een vaste plaats in het interieur. Zeventiende-eeuwse kunstenaars dosten de figuren in hun Bijbelse verhalen uit in Oosterse stoffen om het ‘realistische’ gehalte te versterken. Vooral Rembrandt en zijn leerlingen verwerkte talloze oosterse en exotische stoffen in hun voorstellingen.

Inspiratie
In de achttiende eeuw zorgde de Europese handel met China voor een ware rage: men liet door kunstenaars en architecten hele kamers in Chinese stijl inrichten en de tuinen met pagodes verrijken. In het kielzog van de koloniale expansiedrift vanaf de late 18de eeuw, werd niet alleen meer kennis over de ‘andere’ wereld opgebouwd, maar vonden ook ( nieuwe en andere voorwerpen uit Azië, Afrika en zelfs Oceanië hun weg naar Europa, zoals maskers en religieuze voorwerpen die kunstenaars intrigeerden en – rond 1900 – een belangrijke bron van inspiratie vormden voor de vernieuwingen in de kunst.

Op reis
Kunstenaars waren niet alleen door de ‘vreemde’ voorwerpen gefascineerd, maar reisden in de 19de eeuw in steeds grotere aantallen naar de Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Hun geromantiseerde verbeeldingen vol stereotypen van de Islamitische wereld waren immens geliefd in Europa, getuige de duizenden schilderijen met oriëntaalse thema’s.

Wereldkunst en Europa
In ‘Voorbij de horizon’ laten wij in chronologische volgorde in acht lezingen de opeenvolgende rages en modes zien die de confrontatie met de ‘ander’ (andere culturen) met Europa hebben opgeleverd. Deze ontdekking van ‘het andere’ is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van de Europese kunst.